Τί γιορτάζουμε την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως;

Η Γ.΄ Κυριακή των Νηστειών ονομάζεται Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και εορτάζεται έκαστο έτος 28 ημέρες πριν το Πάσχα.
Ονομάζεται Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως γιατί κατά τη διάρκεια της πρωινής ακολουθίας του όρθρου και μετά από τη μεγάλη Δοξολογία, ο Σταυρός μεταφέρεται από τον ιερέα, σε μια σεμνή πομπή, στο κέντρο του ναού όπου τελείται όπως ορίζει το εκκλησιαστικό τυπικό, η ακολουθία της Σταυροπροσκυνήσεως. Στη συνέχεια οι πιστοί ασπάζονται τον Σταυρό και λαμβάνουν από το χέρι του ιερέα ως ευλογία άνθη και δεντρολίβανο (σταυρολούλουδα), τα οποία μετά φυλάσσουν στο εικονοστάσι των σπιτιών τους, όπως τα άνθη του Επιταφίου.
Ο Σταυρός παραμένει στο κέντρο του ναού καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται η προσκύνησή του από τους εκκλησιαζόμενους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του Σταυρού, που κυριαρχεί στην υμνολογία αυτής της Κυριακής, παρουσιάζεται όχι μέσα στο πλαίσιο του πόνου, αλλά της νίκης και της χαράς. Ακόμα δε περισσότερο οι Ειρμοί του Κανόνα της Κυριακής είναι παρμένοι από την πασχαλινή ακολουθία, «Αναστάσεως ημέρα», και ο Κανόνας είναι παράφραση του αναστάσιμου Κανόνα (Σταυροαναστάσιμος Κανόνας).
Ποιό, όμως, είναι το νόημα όλων αυτών; Βρισκόμαστε στη μέση της Μεγάλης Σαρακοστής. Από τη μια πλευρά η φυσική και πνευματική προσπάθεια, αν είναι συστηματική και συνεχής, αρχίζει να μας γίνεται αισθητή, το φόρτωμα να γίνεται πιο βαρύ, η κόπωση πιο φανερή. Έχουμε ανάγκη από βοήθεια και ενθάρρυνση.
Από την άλλη πλευρά, αφού αντέξουμε αυτή την κόπωση και έχουμε αναρριχηθεί στο βουνό μέχρι αυτό το σημείο, αρχίζουμε να βλέπουμε το τέλος της πορείας μας και η ακτινοβολία του Πάσχα γίνεται πιο έντονη.
Η Σαρακοστή είναι η σταύρωση του εαυτού μας, είναι η εμπειρία που αποκομίζουμε από την εντολή του Χριστού που ακούγεται στο ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής: «όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθήτω μοι» (Μάρκ. 8,34). Αλλά δεν μπορούμε να σηκώσουμε το σταυρό μας και ν΄ ακολουθήσουμε το Χριστό αν δεν ατενίζουμε το Σταυρό που Εκείνος σήκωσε για να μας σώσει. Ο δικός Του Σταυρός, όχι ο δικός μας, είναι εκείνος που μας σώζει. Ο δικός Του Σταυρός είναι εκείνος που δίνει νόημα αλλά και δύναμη σε όλους μας. Αυτό μας εξηγεί το συναξάρι της Κυριακής αυτής:
«Τη αυτή ημέρα Κυριακή τρίτη των Νηστειών, την προσκύνησιν εορτάζομεν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού».
Ο π. Αλεξάνδρος Σμέμαν, μας λέγει:
«Επειδή στη διάρκεια της νηστείας των σαράντα ημερών, κατά κάποιο τρόπο και μείς σταυρωνόμαστε, νεκρωνόμαστε από τα πάθη, έχουμε την πίκρα της ακηδίας και της πτώσης, γι΄ αυτό υψώνεται ο τίμιος και ζωοποιός Σταυρός, για αναψυχή και υποστήριξή μας. Μας θυμίζει τα πάθη του Κυρίου Ιησού Χριστού και μας παρηγορεί. Είμαστε σαν τους οδοιπόρους σε δύσκολο και μακρινό δρόμο που κατάκοποι, αν βρούν κάποιο ευσκιόφυλλο δένδρο κάθονται για λίγο ν΄ αναπαυθούν και ανανεωμένοι συνεχίζουν το δρόμο τους. Έτσι και τώρα τον καιρό της νηστείας και στο δύσκολο ταξίδι της προσπάθειας, ο ζωηφόρος Σταυρός φυτεύτηκε στο μέσον του δρόμου από τους αγίους Πατέρες για να μας δώσει άνεση και αναψυχή, για να μας ενθαρρύνει στην υπόλοιπη προσπάθειά μας.
Με το ζωοποιό Σταυρό γλυκαίνει την πικρία που νοιώθουμε από τη νηστεία, μας ενισχύει στην πορεία μας στην έρημο έως ότου φτάσουμε στην πνευματική Ιερουσαλήμ με την ανάστασή Του… Επειδή ο Σταυρός λέγεται Ξύλον Ζωής και είναι εκείνο το ξύλο που φυτεύτηκε στον Παράδεισο, γι΄ αυτό και οι θείοι Πατέρες τοποθέτησαν τούτο στο μέσον της Σαρακοστής, για να μας θυμίζει του Αδάμ την ευδαιμονία και την πτώση του από αυτή, να μας θυμίζει ακόμα ότι με τη συμμετοχή μας στο παρόν Ξύλο δεν πεθαίνουμε πια αλλά ζωογονούμαστε».
Ο σταυρός είναι για το χριστιανό, ό,τι ήταν για το λαό της Παλαιάς Διαθήκης ο όφις, που ύψωσε ο Μωυσής, για να τους φυλάξει από τα δηλητηριώδη φίδια. Κι ακριβώς εκείνο το γεγονός είναι μία προφητεία, γι’ αυτό που θα συμβαίνει πάντα, ως τα τέλη της ζωής μας. Γιατί ενώ βαδίζουμε προς τη γη της επαγγελίας, μας δαγκώνουν φίδια πολλά και μας θανατώνουν την ψυχή… Και όπως οι άνθρωποι του Μωυσή, μόλις τους δάγκωναν τα φίδια, κοιτούσαν το χάλκινο φίδι που ύψωσε ο Μωυσής και γίνονταν αμέσως καλά, έτσι κ’ εμείς: όποιο όνομα κι αν έχει το φίδι που θα μας δαγκώσει -στο σώμα ή στην ψυχή- πρέπει να ατενίσουμε αμέσως το Σταυρό του Κυρίου, για να θεραπευτούμε.
Επίσης και ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων μας λέγει: Αδελφοί μου, ας μη ντρεπόμαστε για το Σταυρό του Χριστού κι αν κάποιος ντρέπεται και κρύβεται, εσύ κάμνε το σταυρό σου: όταν τρως ή όταν πίνεις, όταν κάθεσαι κι όταν κοιμάσαι, όταν σηκώνεσαι, όταν περπατάς, όταν μιλάς και πάντοτε σε κάθε στιγμή της ζωής σου, κάνε το σταυρό σου».
Είναι και τρόπος ομολογίας της πίστεώς μας. Γι’ αυτό η Εκκλησία μας ψάλλει:

Σταυρός ο φύλαξ πάσης της οικουμένης,
Σταυρός η ωραιότης της Εκκλησίας,
Σταυρός βασιλέων το κραταίωμα,
Σταυρός πιστών το στήριγμα,
Σταυρός αγγέλων η δόξα και των δαιμόνων το τραύμα.
Οι ιδιαίτερες συγκυρίες που περνάει οι ανθρωπότητα το τελευταίο διάστημα μας καλούν όλους, είτε εντός του ναού, είτε στα σπίτια μας, να δυναμώσουμε την προσευχή μας ενώπιον του σταυρού του Κυρίου, έτσι ώστε να γευθούμε τη χαρά της Αναστάσεως και μέσα στους ναούς μας.