Οι Άγιοι Τρεις Ιεράρχες: Πρότυπα και προστάτες της Παιδείας
Η Εκκλησία τιμά σήμερα τους Τρεις Ιεράρχες, τρεις μορφές αδυνατισμένες από την άσκηση, αλλά πλούσιες από αγάπη και αγιότητα. Πρότυπα αγιότητας και αληθινοί εργάτες της αλήθειας. Αυτοί με τη βαθειά τους πίστη, την υψηλή θεολογική γνώση και τη φιλοσοφική τους κατάρτιση, πέτυχαν να συνδέσουν την αλήθεια της αποκαλύψεως του Θεού με την ανθρώπινη Ελληνική φιλοσοφική σκέψη.
Οι Τρεις Ιεράρχες είναι πρότυπο για την παιδεία γιατί όχι μόνο έγιναν πραγματικά επιστήμονες αλλά έδειξαν και τον τρόπο συνύπαρξης της επιστήμης και της πίστεως. Παράλληλα, δείχνουν ότι στην Εκκλησία, δεν υπάρχουν διακρίσεις και πρωτεία. Όλοι είναι ίσοι ενώπιον του Χριστού. Οι τρεις μεγάλοι Ιεράρχες, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τους οποίους ονομάζουμε και προστάτες της Παιδείας, γιατί έδειξαν τον δρόμο μιας μόρφωσης με αλήθεια και ανθρωπιά.
Πότε θεσπίστηκε η γιορτή;
Είναι χαρακτηριστικό ότι η εορτή αυτή, δεν υπήρχε στην πρώτη χιλιετία της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την παράδοση περίπου το 1100 μ.Χ., επί βασιλείας του Αλεξίου του Κομνηνού, ξεκίνησε μια φιλονικία για το ποιος άγιος από τους τρεις είναι ανώτερος. Η μία μερίδα των ανθρώπων, έλεγε ότι ο Μέγας Βασίλειος είναι αυτός που ήταν ο ανώτερος επειδή ερεύνησε την φύση των όντων και με τις αρετές του, έμοιασε με τους Αγγέλους. Επίσης ήταν αυστηρός στο βίο του και δεν συγχωρούσε εύκολα τους αμαρτωλούς.
Μία δεύτερη μερίδα ατόμων θεωρούσε καλύτερο τον Αγ. Ιωάννη το Χρυσόστομο επειδή ήταν αντίθετος στο Μέγα Βασίλειο και εύκολα συγχωρούσε τον αμαρτωλό, ενώ χρησιμοποίησε πιο κατανοητές διδασκαλίες για τον κόσμο. Και μια τρίτη ομάδα έλεγε ότι ο Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος ήταν ο ανώτερος των άλλων δύο επειδή είχαν κομψό και υψηλό νόημα οι λόγοι του, δείχνοντας ότι είχε ξεπεράσει όλους τους σοφούς. Με αυτόν τον τρόπο, χωρίστηκαν οι Χριστιανοί σε τρεις ομάδες και φιλονικούσαν.
Το Ελληνικό Έθνος, με απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών (1842) όρισε την 30ην Ιανουαρίου ως ημέρα των Γραμμάτων και τους Τρεις Ιεράρχες, Βασίλειο τον Μέγα, Γρηγόριο τον Θεολόγο και Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ως «προστάτες της Ελληνικής Παιδείας» και έτσι εορτάζονταν και οι τρεις μαζί.
Τι έλεγαν για την αγωγή των παιδιών
Οι Τρεις Ιεράρχες όταν μιλούν για οποιοδήποτε θέμα, δεν μιλούν μόνο ως φιλόσοφοι και επιστήμονες, αλλά κυρίως μιλούν ως πατέρες. Το ομολογεί ο ίδιος ο Μέγας Βασίλειος απευθυνόμενος προς τους νέους: «Πολλοί λόγοι, αγαπητά μου παιδιά, με κάνουν να σας δώσω αυτές τις συμβουλές. Πιστεύω ότι είναι οι καλύτερες και θα σας ωφελήσουν, αν τις κάνετε κτήμα σας. Έχω προχωρημένη ηλικία. Ασκήθηκα στη ζωή με πολλούς τρόπους. Έτσι, έχω κάμποση πείρα στα ανθρώπινα πράγματα. Μπορώ, λοιπόν, σ᾿ αυτούς που πρωτομπαίνουν στο στάδιο της ζωής, να δείξω τον ασφαλέστερο δρόμο. Να ξέρετε ότι σας αγαπώ όπως οι γονείς σας. Κι εσείς με βλέπετε σαν πατέρα σας, έτσι θαρρώ».
Επίσης, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος τόνιζε ότι η αγωγή των παιδιών ξεκινά από πολύ νωρίς. Λέει ότι «αν δεν μπορέσεις να μεταδώσεις τα σωστά διδάγματα στο παιδί κατά την περίοδο της παιδικής ηλικίας, όπου το παιδί αποδέχεται πιο εύκολα τις συμβουλές των γονιών του, τότε μην περιμένεις να πετύχεις πολλά πράγματα όταν θα μπει στην εφηβεία και θα αρχίσει η αμφισβήτηση».
Ο θεολόγος και ποιητής Γρηγόριος λέει σε ένα ποίημά του: «Πάντα να διδάσκεις με το παράδειγμά σου.
Όχι όσα κτίζεις με τα λόγια σου να τα γκρεμίζεις με τις λανθασμένες ενέργειές σου.
Θα χρειασθείς λιγότερα λόγια, αν πράττεις όσα πρέπει.
Γιατί… ο ζωγράφος διδάσκει περισσότερο με τις ζωγραφιές του».