Α Στάση Χαιρετισμών

«Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε»

Στην τόσο κατανυκτική περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, στην οποία μόλις πριν από λίγες ημέρες εισήλθαμε, η Εκκλησία μας προβάλλει έντονα, επιτακτικά και όπως του αρμόζει, το πρόσωπο εκείνο, χάρη στο οποίο το όνειρο της ανθρώπινης σωτηρίας μπόρεσε να γίνει πραγματικότητα· τη Θεοτόκο και Παρθένο Μαρία, η οποία κατέστη η κλίμακα που κατέβασε το Θεό στη γη και ανέβασε τον άνθρωπο στον ουρανό.

Είναι γνωστό σε όλους ότι το ιστορικό υπόβαθρο του Ακαθίστου Ύμνου βρίσκεται στις αρχές του 7ου αι., όταν η Κωνσταντινούπολη σώθηκε με την επέμβαση της Θεοτόκου από τις επιθέσεις των Αβάρων. Το θεολογικό υπόβαθρο όμως και μάλιστα της πρώτης στάσης των Χαιρετισμών βρίσκεται στον Ευαγγελισμό της Παναγίας: την κλήση της από τον αρχάγγελο Γαβριήλ να γίνει η μητέρα του Θεού ως ανθρώπου. Και τον Ευαγγελισμό τονίζουν όλοι οι οίκοι της πρώτης στάσης. Ο πρώτος μάλιστα οίκος δείχνει πολύ καθαρά το νόημα των Χαιρετισμών: Άγγελος πρωτοστάτης, δηλαδή ο αρχάγγελος Γαβριήλ, στάλθηκε από τον Ουρανό, από τον Τριαδικό Θεό, να πει στη Θεοτόκο το Χαίρε. Η φράση αυτή αποτελεί το κλειδί θα λέγαμε για την κατανόηση όλων των Χαιρετισμών, όπως και μας διαμορφώνει συγκεκριμένη συμπεριφορά απέναντι στον Θεό μας.

 Το Χαίρε προς την Θεοτόκο δεν το εφεύρε ανθρώπινος νους. Μπορεί τους Χαιρετισμούς να τους έγραψε ανθρώπινο χέρι (δεν έχει σημασία αν ήταν του Πατριάρχη Σεργίου, του ποιητή Γεωργίου ή άλλου), αλλά εκείνος που τους δίδαξε ήταν άγγελος Κυρίου: ο Γαβριήλ απευθύνεται στην Παναγία κατά τον Ευαγγελισμό της με τα γνωστά λόγια: «Χαίρε Κεχαριτωμένη ο Κύριος μετά Σου».

Κι είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γαβριήλ δεν ήταν απλός άγγελος.  «Πρωτοστάτης» άγγελος, αρχάγγελος, στάλθηκε προκειμένου να μεταφέρει το μήνυμα στη Θεοτόκο, πράγμα που σημαίνει ότι λόγω της σπουδαιότητος του μηνύματος: του ερχομού του ίδιου του Θεού στον κόσμο,  έχουμε και σπουδαίο αγγελιοφόρο. Η σπουδαιότητα λοιπόν του μηνύματος εξηγεί και την παρουσία του Πρωτοστάτη αγγέλου.

Οι ημέρες δε, που στους Ναούς μας ψάλλετε η ακολουθία των Χαιρετισμών της Παναγίας, προβάλλονται για ενδυνάμωση, για χαρά και πνευματικού ενθουσιασμού για όλους τους Χριστιανούς που βιώνουμε το Στάδιο των Αρετών και αγωνιζόμαστε στα δύσκολα, μα και τόσο υπέροχα, αγωνίσματα της νηστείας, της προσευχής και της μετανοίας.

Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από τη νοοτροπία του γκρεμίσματος και της καταστροφής. Ότι μεγάλο και υψηλό έκτισαν και δημιούργησαν οι Πατέρες μας, τοποθετείται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και θεωρείται αναχρονιστικό. Είναι η εποχή που γκρεμίζει τους θρύλους, που αμφισβητεί τις αυθεντίες, που προβάλει την άκρατη ελευθερία και αναρχία, που αρέσκεται στην ασυδοσία, που δεν δέχεται τα πρότυπα, απ’ όποιο χώρο κι αν προέρχονται αυτά.  Εμείς, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, σε πείσμα αυτής της νοοτροπίας, που γκρεμίζει και αμφισβητεί τα πάντα, δε διστάζουμε να θεωρούμε την Παναγία Αφέντρα και Κυρία μας, δεν διστάζουμε να γονατίζουμε μπροστά της και να εναποθέτουμε στη μητρική της αγκαλιά τα προβλήματα, τους καημούς, τα πάθη και τις αδυναμίες μας, έχοντας βεβαία την ελπίδα ότι θα μάς ακούσει και θ’ απαλύνει τον πόνο της ψυχής μας ως γνήσια και μοναδική μητέρα.

Η Παναγία αγ. είναι το μοναδικό πρόσωπο στην ιστορία που κατάφερε να επιβληθεί τόσο πολύ και τόσο απόλυτα στις ανθρώπινες καρδιές. Πόσοι και πόσοι ήταν και είναι εκείνοι που, με θεμιτά ή αθέμιτα μέσα, επιχείρησαν να κάνουν κάτι ανάλογο. Άλλοτε με τη βία, άλλοτε με τη δύναμη της εξουσίας, άλλοτε με τη σαγήνη των υποσχέσεων, άλλοτε με τα φυσικά τους χαρίσματα, άλλοτε με τα ανδραγαθήματα και τα ηρωικά τους κατορθώματα, προσπάθησαν να επιβληθούν στον ανθρώπινο ψυχισμό και να τον κερδίσουν. Το μόνο που κατάφεραν, όμως, είναι άλλους να τους θυμόμαστε με αποτροπιασμό, άλλους να τους φέρνουμε στο νου μας με συμπάθεια κι ευγνωμοσύνη, με αφορμή κάποιες επετείους.

Η Παναγία δε χρησιμοποίησε κανένα από τα παραπάνω μέσα, δεν είχε ανάγκη προβολής ή κατορθωμάτων για να επιβληθεί. Θρονιάστηκε στις ανθρώπινες καρδιές με την αρετή της, την ταπείνωση και την υπακοή της. Κατάφερε να γίνει το όνομά της προσευχή στα χείλη των πιστών, κάθε ώρα και κάθε στιγμή. Κατάφερε να μαλακώνει τις πιο σκληρές και απρόσιτες ανθρώπινες ψυχές, μόνο στο άκουσμα του ονόματός της, μόνο στη θέα της εικόνας της. Αυτή είναι η Παναγία, η “Κυρία πάντων ημών”, μια Κυρία με την οποία ο Ορθόδοξος χριστιανός, έχει για αιώνες τώρα καθημερινό διάλογο μαζί της. Κουβεντιάζει, αντιδικεί, διαφωνεί, μα ύστερα – και αυτό το ύστερα έχει σημασία – την αναζητά με λαχτάρα, επικαλούμενος το όνομά της.

Αυτή είναι η προστάτιδα της οικογένειας, το πρότυπο της σωστής μάνας. Παράλληλα, είναι μια κοινωνική επαναστάτρια που ανοίγει δρόμους με τη σιωπή της. Γιατί η Παναγία, μέσα από τη σιωπή της, είπε τα πάντα. Είναι το μόνο πρόσωπο στην ιστορία που κάλυψε κάθε ανάγκη και απάντησε σε αναρίθμητα ερωτήματα, χωρίς να πει λέξη. Απλώς, ακολούθησε καρτερικά, με το βλέμμα της, τον μοναδικό επίγειο Υιό της και επουράνιο Θεό της Ιησού Χριστό.

Γνωρίζουμε αδ., πολύ καλά, πως ότι και να πούμε για την Θεοτόκο θα είναι λίγο, μπροστά στη σημασία της παρουσίας της στη ζωή της Εκκλησίας και του έθνους μας. Αυτού του έθνους που, πολλές φορές, τη χρησιμοποίησε ως το έσχατο όπλο για τη σωτηρία του, τοποθετώντας Την στη θέση που τής αρμόζει μέσα στην ιστορία· στην Υπέρμαχο Στρατηγό και Σώτηρά του.

Είναι καιρός να αναλογιστούμε την ιστορία μας και να πράξουμε το ίδιο και πάλι, στην εποχή της κρίσης, της πανδημίας, της απόρριψης των πάντων και κάθε μεγάλης ανάγκης, γιατί Εκείνη είναι η ασφαλής ελπίδα και καταφυγή μας. ΑΜΗΝ.