Απόδοσης Κοιμήσεως της Θεοτόκου – Τα εννιάμερα της Παναγίας

Τι είναι τα εννιάμερα της Παναγίας;

Κάθε δεσποτική και θεομητορική εορτή, στον ετήσιο εορτολογικό κύκλο της Εκκλησίας έχει τρία στάδια, τα προεόρτια, την κυρίως εορτή και τα μεθεόρτια ή απόδοση της εορτής (δηλαδή τον απόηχό της).

Ο όρος «Απόδοσις» κατά την εκκλησιαστική παράδοση σημαίνει την ολοκλήρωση μιας μεγάλης χριστιανικής εορτής που ξεκίνησε πριν από οκτώ ημέρες.

Κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου εορτάζεται η Απόδοσης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που ο λαός την εορτή αυτή την αποκαλεί τα «Εννιάμερα της Παναγίας» και έτσι η Εκκλησία κλείνει με την ίδια πανηγυρική διάθεση την Κοίμηση και τη Μετάσταση της Παναγίας, που τιμάται την 15η Αυγούστου.

Αυτό σημαίνει ότι ο εορτασμός δεν είναι στιγμιαίος. Μ’ αυτόν τον τρόπο η μία εορτή παραδίδει τη σκυτάλη στην επόμενη εορτή που έχει τα δικά της βιώματα, τα δικά της μηνύματα. Έτσι ζούμε σε μία συνέχεια τη ζωή της Εκκλησίας και όχι αποσπασματικά. Η καθιέρωση της απόδοσης των εορτών προέρχεται από την παράδοση του Ισραηλιτικού Λαού στην Παλαιά Διαθήκη. Με διάταξη του Μωσαϊκού Νόμου, οι μεγάλες ισραηλιτικές εορτές διαρκούσαν 8 ημέρες. (Έξ. 2,15-19, Λευ. 23,36-39 και Αρ. 29,35). Αυτή τη συνήθεια την πήρε και η Εκκλησία στη λειτουργική της ζωή. Πρώτη μαρτυρία περί παρατάσεως εορτής για οκταήμερο στην εκκλησιαστική ζωή, παρέχεται από τον Ευσέβιο [355]. Πάντως, πολύ νωρίς επικράτησε η συνήθεια, κυρίως στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, να παρατείνεται ο εορτασμός των μεγάλων εορτών του Πάσχα, των Επιφανείων και της Πεντηκοστής για οκτώ ημέρες. Η πράξη της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων γρήγορα διαδόθηκε στην Ανατολή και τη Δύση. Κατά μίμηση των εορτών αυτών και οι νεότερες δεσποτικές και θεομητορικές εορτές ακολουθήθηκαν από οκταήμερο εορτασμό, που ολοκληρωνόταν μέσω της αποδόσεως. έτσι οκτώ ημέρες μετά τη μεγάλη εορτή της 15ης Αυγούστου, δηλαδή στις 23 του μηνός, γίνεται η «απόδοσις» της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, δηλαδή η πανηγυρική λήξη του εορτασμού.

Σύμφωνα με την τυπική διάταξη των ιερών ακολουθιών, κατά την εορτή της απόδοσης, της ημέρας δηλαδή που κλείνει ο κύκλος εορτασμού της Κοιμήσεως, τελείται η ίδια ακολουθία με αυτήν της 15ης Αυγούστου, κάτι που συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις των μεγάλων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών. Η χρονική αυτή παράταση του εορτασμού δεν στερείται και του ανάλογου θεολογικού περιεχομένου. Γιατί είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια υπέρβαση του παρόντος χρόνου, αλλά και μια πρόγευση της Αιωνιότητας, η οποία, όπως γράφει ο απόστολος Παύλος, θα είναι μια χωρίς τέλος «πανήγυρις πρωτοτόκων» (Εβρ. 12,23).

Οι εορτές στις μνήμες των αγίων δεν είναι μόνο αφορμές για πανηγύρεις αλλά και για να ανακαλύψει ο άνθρωπος την αλήθεια, ότι το μόνο που αξίζει στη ζωή είναι ο αγώνας για την αγιότητα. Στο πρόσωπο δε της Παναγίας συνοψίζεται ολόκληρη η ιστορία της σωτηρίας του ανθρώπου και η πορεία αυτή προς την αγιότητα μέσα από την υπακοή στο θέλημα του Θεού και στην εμπιστοσύνη σε Αυτόν. Η Θεοτόκος συνέδραμε στο έργο της σωτηρίας του ανθρώπου από τον Χριστό σε όλη της τη ζωή. Και με την Κοίμηση της και τη μετάστασή της έδειξε τη θέση που ο Θεός έχει ετοιμάσει για κάθε πιστό.

Ως εκ τούτου η Παναγία συνοψίζει την ανθρωπότητα εκείνη που λέει ναι στον Θεό, που αναφωνεί πρόθυμα το «γένοιτό μοι κατά τό ρήμά σου».

Η Παναγία αποτελεί πρότυπο για κάθε πιστό, που λόγω και έργω, υποδέχεται τον Χριστό και τον γεννά στην καρδιά του.

Η Παναγία είναι σύμβολο της Εκκλησίας, μέσα στην οποία γεννάται και αναγεννάται κάθε πιστός.

Η Παναγία μας οδηγεί και μας συνοδεύει προς τον Χριστό, είναι ο πρώτος άνθρωπος που εκπλήρωσε τον σκοπό για τον οποίο ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο. Αυτή ανέμενε η ανθρωπότητα ολόκληρη για να δει το σχέδιο της Θείας Οικονομίας και την οδό της απολύτρωσης του πεπτωκότος ανθρώπου. Ο άνθρωπος έχοντας οδηγήτρια την Παναγία, καλείται να μεταμορφώσει τη ζωή του λέγοντας «γένοιτο» στην πρόσκληση του Θεού για συνεργασία με στόχο τη μεταμόρφωση του κόσμου και τη σωτηρία του ανθρώπου. Η Θεοτόκος καθίσταται η Μάνα Παναγιά, η Μητέρα της οικουμένης. Με τη ζωή της μας έδειξε τον δρόμο του πνευματικού πεπρωμένου του ανθρώπου, γίνεται για τον καθένα από εμάς πηγή αγάπης και ελπίδα προστασίας.

Πολλές εκκλησίες, εξωκλήσια και ιερές μονές σε όλη τη χώρα τιμούν με ιδιαίτερη λαμπρότητα και κατάνυξη τα εννιάμερα της Παναγίας.

Η Κοίμηση της ωστόσο μας υπενθύμισε τη θνητή της πλευρά που όμως καθαιρέθηκε σχεδόν αυτόματα, εννέα μέρες μετά. Γι αυτό το λόγο η Εκκλησία εορτάζει με ευλάβεια και μεγαλοπρέπεια τα λεγόμενα “Εννιάμερα της Παναγίας” που στην ουσία αποτελούν τη λήξη της εορτής της Κοιμήσεως.

 Από το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων γνωρίζουμε ότι η Παναγία παρέμεινε κοντά στους μαθητές του Χριστού μέχρι και την ημέρα της Πεντηκοστής. Η τελευταία συνάντηση με τον Αρχάγγελο που την συντρόφευε από τα τρία της χρόνια, έγινε τρεις μέρες πριν την Κοίμησή Της. 

 Τότε ο Γαβριήλ την ενημέρωσε ότι πλέον ήρθε η ώρα, δίνοντας της παραδόξως μεγάλη χαρά αφού θα έβλεπε ξανά το παιδί Της. Έτσι η Παναγία μας με μεγάλη επιμέλεια που την διέκρινε σε όλη της την ζωή, ετοίμασε τα πάντα που αφορούσαν την κηδεία της, και προετοιμάστηκε εσωτερικά γνωρίζοντας και τον θάνατο της. Η παράδοση αναφέρει ότι την τρίτη ήμερα από την εμφάνιση του αγγέλου, λίγο πριν κοιμηθεί η Θεοτόκος, οι Απόστολοι δεν ήταν όλοι στα Ιεροσόλυμα, αλλά σε μακρινούς τόπους όπου κήρυτταν το Ευαγγέλιο. 

Τότε, ξαφνικά νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε όλους μπροστά στο κρεβάτι, όπου ήταν ξαπλωμένη η Θεοτόκος και περίμενε την κοίμηση της. Μαζί δε με τους Αποστόλους ήλθε και ο Διονύσιος Aρεοπαγίτης, ο Άγιος Ιερόθεος ο διδάσκαλος του Διονυσίου, ο Απόστολος Τιμόθεος, και άλλοι, όπως φαίνεται και στην εικόνα της Κοιμήσεως της, ενώ πάνω στο νεκροκρέβατο της βλέπουμε τον ίδιον τον Χριστό, που σε αντίστροφο αυτήν την φορά ρόλο, την φέρει Αυτός γλυκά στην αγκαλιά Του ως μωρό πλέον, τυλιγμένο στα σπάργανα της. 

 Όμως όταν εκοιμήθη η Παναγία μας, και με ψαλμούς και ύμνους την τοποθέτησαν στο μνήμα της στην Γεσθημανή, ο μοναδικός που δεν ήταν παρών στο γεγονός ήταν ο Απόστολος Θωμάς, όπως ακριβώς έλειπε και από την πρώτη εμφάνιση του Χριστού μετά τον θάνατο του πάνω στον Σταυρό. 

  Λέει η παράδοση όμως, πως όταν η νεφέλη, το σύννεφο δηλαδή, μετέφερε τον Θωμά στην Γεσθημανή, αυτός συνάντησε την Θεοτόκο την στιγμή της ανόδου Της στον ουρανό. Εκείνη του χάρισε την ζώνη Της (“Η Τιμία Ζώνη” η οποία φυλάσσεται μετά περισσής φροντίδας ως θησαυρός στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου στον Άγιον Όρος) για να μπορεί να αποδείξει το γεγονός της συνάντησής τους πριν την Μετάσταση της στον Ουρανό. Όταν ο Θωμάς πήγε και εξιστόρησε το γεγονός αυτό στους υπόλοιπους Αποστόλους, τότε άνοιξαν τον τάφο της Παναγίας και είδαν πως το σώμα έλειπε. Όμως η Παναγία μας ποτέ δεν έλειψε…ούτε θα λείψει από κοντά μας, ούτε θα σταματήσει να πρεσβεύει για εμάς στον Υιό της, όπως ακριβώς λέει και το Απολυτίκιο της εορτής…

Απολυτίκιον
Εν τη Γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας, εν τη Κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες Θεοτόκε. μετέστης προς την ζωήν, μήτηρ υπάρχουσα της ζωής, και ταις πρεσβείαις ταις σαις λυτρουμένη, εκ θανάτου τας ψυχάς ημών.