Σαρακοστή Χριστουγέννων
Η Αγία μας Εκκλησία έχει ορίσει αυτή την Σαρακοστή, ως περίοδο προετοιμασίας μας για την ερχόμενη μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων.
Η δεύτερη πιο μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του ορθοδόξου λαού μας και ως σαραντα(ή)μερο.
Εάν κατανοήσουμε σε βάθος, όσο είναι σε μας δυνατό, την μεγάλη υπόθεση της δεσποτικής αυτής εορτής των γενεθλίων του Κυρίου μας, ότι, δηλαδή, ο παντοδύναμος και αναμάρτητος Θεός, σαρκώνεται και έρχεται προς εμάς, για να μας ανακαλέσει από την εξορία στην αιώνια Βασιλεία Του, τότε και μόνον θα αντιληφθούμε την ανάγκη της κατάλληλης προετοιμασίας, την οποία μας προτείνει η Εκκλησία.
Η περίοδος, λοιπόν, που έχει αρχίσει από τις 15 Νοεμβρίου έως 24 Δεκεμβρίου, απαιτεί άσκηση και αγώνα.
Περιλαμβάνει και αυτή σαράντα ημέρες, όμως δεν έχει την αυστηρότητα της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Η εορτή της κατά σάρκα γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη Δεσποτική εορτή του χριστιανικού εορτολογίου. Μέχρι τα μέσα του Δ’ αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ήμερα, στις 6 Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση περί τα τέλη του Δ’ αιώνα.
Ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος, που πρώτος ομιλεί για την εορτή των Χριστουγέννων, την ονομάζει «μητρόπολιν πασών των εορτών» και μας πληροφορεί περί το 386 ότι «ούπω δέκατον έστιν έτος, εξ ου δήλη και γνώριμος ημίν αύτη η ημέρα (της εορτής) γεγένηται».
Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας εορτής και την καθιέρωση των τριών ξεχωριστών εορτών, της Γεννήσεως την 25η Δεκεμβρίου, της Περιτομής την 1η και της Βαπτίσεως την 6η Ιανουαρίου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερον, δηλαδή το εόρτιο χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουαρίου.
Ή μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα εορτή των Χριστουγέννων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, απετέλεσαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Σ’ αυτό ασφαλώς επέδρασε και η διαμορφωμένη ήδη τεσσαρακονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που προηγείτο του Πάσχα.
Όπως η εορτή έτσι και η νηστεία, ως προετοιμασία για την υποδοχή των γενεθλίων του Σωτήρος, εμφανίστηκε αρχικά στη Δύση, όπου η νηστεία αυτή ονομαζόταν Τεσσαρακοστή, του αγίου Μαρτίνου, επειδή άρχιζε από την εορτή του άγιου τούτου της Δυτικής Εκκλησίας. Το ίδιο επανελήφθη και σ’ εμάς, όπου πολλοί τη νηστεία των Χριστουγέννων ονομάζουν του άγιου Φιλίππου επειδή προφανώς αρχίζει την επομένη της μνήμης του Αποστόλου. Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για τη Δύση στον Ε’ και για την Ανατολή στον ΣΤ’ αιώνα. ‘Από τούς ανατολικούς συγγραφείς σ’ αυτήν αναφέρονται ό Αναστάσιος Σιναϊτης, ό πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, καθώς επίσης και ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βάλσαμων.
Πως θα πρέπει να την νηστεύουμε
Καθ’ όλη τη διάρκεια του σαρανταημέρου δεν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά και αυγά. Αντίθετα, επιτρέπεται να καταλύουμε ψάρι όλες τις ήμερες πλην, φυσικά, της Τετάρτης και της Παρασκευής από την αρχή μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου. Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.
Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμβληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία.
Ας κάνουμε τη νηστεία της Εκκλησίας, απέχοντες όχι μόνον από τα τρόφιμα, αλλά και από τα πάθη και τις αμαρτίες μας. Έχουμε πολλά ο καθένας μας από τα οποία πρέπει να καθαρίσουμε την ψυχή μας και προς αυτή την κατεύθυνση μας βοηθάει η νηστεία. Να ξεριζώσουμε, δηλαδή, από μέσα μας τα αγκάθια των παθών, να μισήσουμε τα έργα του σκότους, να εγκαταλείψουμε την φίλαυτη πορεία και το σαρκικό φρόνημα.
Για να καρποφορήσει βέβαια η προσπάθειά μας χρειάζεται περισσότερη και θερμότερη προσευχή!
Είναι κρίμα, που σπαταλούμε το χρόνο μας σε ανώφελα και πολλές φορές επικίνδυνα και καταστροφικά πράγματα και αδιαφορούμε για την προσευχή. Χωρίς, όμως, την προσευχή στεγνώνουμε στην κυριολεξία. Η καρδία μας γίνεται σαν το χέρσο και ακαλλιέργητο χωράφι, πετρώνει και πωρώνεται… Ο άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης λέει μάλιστα ότι ο άνθρωπος που δεν προσεύχεται χάνει σιγά σιγά και την πίστη.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η Εκκλησία αυτή την περίοδο τελεί σαρανταλείτουργο.
Ευκαιρία μετανοίας και εξομολογήσεως!
Ας αρνηθούμε τον εγωισμό και την κακή φιλαυτία, την καταλαλιά και την κατάκριση, το ψέμα και την προσποίηση, την αδικία, τους πονηρούς λογισμούς και όσα, τέλος πάντων, συνιστούν το φρόνημα της σαρκός, διά των οποίων προκαλούμε τον Θεό.
Δεν είναι καιρός για αντιμαχίες και διαιρέσεις. Είναι καιρός να επιστρέψουμε άπαντες στον μόνο αληθινό και ζώντα Θεό της Εκκλησίας.
Η ζωή μας πάντοτε, ιδιαιτέρως όμως τις περιόδους της νηστείας και της εντατικότερης πνευματικής εργασίας, πρέπει να είναι γεμάτη από ελεημοσύνη και προσφορά προς κάθε αναξιοπαθούντα συνάνθρωπο και αδελφό μας. Ο ελεήμων Κύριός μας παρέχει τα πάντα πριν ακόμη τα ζητήσουμε. Πρέπει να διδαχθούμε από την αγάπη Του και να προσφέρουμε όχι μόνον ψίχουλα αγάπης, αλλά ο,τι πρέπει στον άλλο.
Στην πραγματικότητα στον Ίδιο τον Κύριο τα προσφέρουμε, επαναλαμβάνοντας ο καθένας, μυστικώ τω τρόπω, «τα Σα εκ των Σων, Σοι προσφέρομεν…»
Εύχομαι να προετοιμασθούμε όλοι μας καταλλήλως και να υποδεχθούμε με αναμμένες τις λαμπάδες της ψυχής τον ερχόμενον και σωματούμενον Κύριον της δόξης και Θεόν.
Με το καλό τα Χριστούγεννα