Η ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Άραγε έχουμε αναρωτηθεί τι είναι ο θάνατος; Τι είναι τα ιερά μνημόσυνα; Σε τι ωφελούν; Πόσα είναι; Πότε τελούνται και γιατί το Σάββατο είναι η ημέρα που έχει καθιερωθεί για τους κεκοιμημένους μας; Τι είναι τα κόλλυβα; Τι είναι τα κόλλυβα για τους Αγίους; Τι άλλο προσφέρουμε; Ποια είναι τα λάθη και οι παρανοήσεις;

Παρακάτω παραθέτουμε απαντήσεις για όλα τα παραπάνω.

Τι είναι ο θάνατος;

Είναι ένα μυστήριο, απροσπέλαστο στην ολότητα του. Είναι εχθρός του ανθρώπου. Είναι ο έσχατος εχθρός. Ο άνθρωπος πλάσθηκε από τον θεό αθάνατος, αλλά δεκτικός φθοράς. Έκανε μόνος του την επιλογή και φορτώθηκε τον θάνατο.
Αλλά η ενανθρώπηση του Χριστού, ο θάνατός Του και η Ανάσταση τελικά νίκησαν τον Άδη. Άνοιξαν τη διέλευση προς την αθανασία για όλους τους ανθρώπους.
Πεθαίνουμε στο σώμα, αλλά δεν θα παραμείνουμε αιώνια στην κατάσταση αυτή. Η Ανάσταση του Χριστού είναι προάγγελος και της δικής μας ανάστασης.
Έτσι, ο θάνατος γίνεται η πύλη προς την αιωνιότητα. Δεν είναι τέρμα οριστικό της ύπαρξής μας. Είναι τέρμα μαζί και αφετηρία. Τελειώνει η επίγεια και αρχίζει η αιώνια ζωή μας. Η πίστη στον Ιησού Χριστό εξασφαλίζει ζωή αιώνια. Μόνο με τον Χριστό νικούμε τον θάνατο και αξιωνόμαστε αιώνιας ζωής.
Βέβαια η ώρα του θανάτου είναι κρίσιμη. Η Εκκλησία προσεύχεται, να έχουμε τέλη χριστιανικά, ειρηνικά και ανώδυνα.
Εμείς και οι νεκροί μας
Όταν η ψυχή απομακρυνθεί από το σώμα, αυτό γίνεται πτώμα. Το πτώμα δεν έχει ούτε τη ζεστασιά, ούτε τη λαμπρότητα του έμψυχου ανθρώπου. Παρά ταύτα, ο θάνατος δεν αίρει τη σχέση μας με τους νεκρούς μας. Γι’ αυτό εξακολουθούμε να τους σεβόμαστε και να προσευχόμαστε γι αυτούς.
Ο σεβασμός μας εκδηλώνεται με τη δική μας μέριμνα για τον ευπρεπισμό και την ταφή του σώματος, καθώς και με την περιποίηση των τάφων.
Η προσευχή υπέρ των ψυχών τους, δηλαδή τα ιερά μνημόσυνα, είναι και αυτά δείγμα της αγάπης μας γι αυτούς.

Τι είναι τα ιερά μνημόσυνα;

Τα ιερά μνημόσυνα είναι μία λατρευτική πράξη της Εκκλησίας μας η οποία φανερώνει την φροντίδα των ζωντανών μελών της προς τους κεκοιμημένους αδελφούς τους. Η λέξη «μνημόσυνο» παράγεται από το ρήμα «μνημονεύω» που σημαίνει ενθυμούμαι – αναφέρω το όνομα κάποιου.

Τα μνημόσυνα τελούνται γιατί ωφελούν τους δομηθέντας όπως παρατηρούν, ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων και ο Ιερός Χρυσόστομος. Μέχρι ποιο όμως βαθμό φθάνει αυτή η ωφέλεια δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Μέτρο της αγάπης μας στον άνθρωπο μας που κοιμήθηκε εν Κυρίω, είναι δηλαδή το Μνημόσυνο.
Η αρχή του Μνημόσυνου βρίσκεται στην Π. Διαθήκη και Κ. Διαθήκη και στην Ιερά Παράδοση.
Π.Δ.: Οι Ισραηλίτες παρακάλεσαν το Θεό να συγχωρέσει τις αμαρτίες των κεκοιμημένων πατέρων τους (Νεεμ. 9,2). Στον νεκρό σου να μην αρνείσαι την τελευταία του χάρη (Σειρ. 7,33). Αυτή η χάρη είναι η προσευχή σου γι αυτόν.
Κ.Δ.: Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος προσεύχεται για την ψυχή του πιστού του μαθητή, του Ονησιφόρου (β’ Τιμ.Ι-18). Βλέπουμε λοιπόν στην Αγία Γραφή οι ζώντες να προσεύχονται για τις ψυχές των κεκοιμημένων.
Ζώντες και τεθνώντες εξακολουθούμε να είμαστε ενωμένοι, διότι είμαστε μέλη της Εκκλησίας, οι μεν της στρατευόμενης, οι δε της θριαμβεύουσας. Γι’ αυτό και εμείς οι ζώντες κάνουμε μνημόσυνα υπέρ των κεκοιμημένων.
Όταν λέμε μνημόσυνα εννοούμε κυρίως τη μνημόνευση που γίνεται στη διάρκεια της Θ. Λειτουργίας, αλλά και κάθε προσευχή, που γίνεται στην εκκλησία ή στον τάφο, είναι ένδειξη αγάπης προς τον νεκρό. Είναι εκζήτηση του ελέους του Θεού, υπέρ αυτού.
Με τα μνημόσυνα κάνουμε το καθήκον μας προς τον νεκρό και ο Θεός έχει τον τελικό λόγο.
Να τι λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: “Θέλεις να τιμήσεις τον απελθόντα; Τίμησέ τον όχι με θρήνους και κοπετούς, αλλά με ελεημοσύνες, ευεργεσίες και λειτουργίες.”

Σε τι ωφελούν;

 Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό με σώμα και ψυχή (Γένεσις Β΄7) να ζει αιωνίως σε ένωση με Εκείνον που είναι η πηγή της ζωής (Γένεσις Γ΄16-17) με την τήρηση των εντολών Του. Η μη τήρηση  των εντολών του Θεού οδήγησε στην απομάκρυνση του ανθρώπου από Εκείνον, φέρνοντας την φθορά και τον θάνατο του σώματος.

 Όταν όμως ήρθε ο κατάλληλος καιρός (Γαλάτας Δ΄4), γεννήθηκε από την Θεοτόκο ο σωτήρας και λυτρωτής των ψυχών μας, ο θεάνθρωπος Ιησούς, ο οποίος λαμβάνοντας όλη την ανθρώπινη ύπαρξη με την γέννησή Του, ψυχή και σώμα, την αγίασε στο σταυρό και με την ανάσταση και ανάληψή Του, άνοιξε το δρόμο για να εισέλθουμε σε μία καινούρια πραγματικότητα, την Βασιλεία των ουρανών.

 Οι άνθρωποι γίνονται κοινωνοί αυτής της ελπίδας εναποθέτοντας την ζωή τους στον Χριστό με το να ζουν ως ζωντανά μέλη της Εκκλησίας, κεφαλή της οποίας είναι ο Ίδιος. Μέλη της Εκκλησίας Του είναι ζώντες και κεκοιμημένοι, αφού ο άνθρωπος μετά την κοίμησή του συνεχίζει να υπάρχει αναμένοντας την ανάσταση των νεκρών και την ουράνια Βασιλεία του Θεού.

 Όπως οι ζώντες προσευχόμαστε για τους ζώντες συνανθρώπους μας, το ίδιο κάνουμε και για τους κεκοιμημένους, όπως πράττουν και οι κεκοιμημένοι για εμάς με τις πρεσβείες τους προς τον Θεό. Είναι απολύτως σωστό και επόμενο, εφόσον πιστεύουμε ότι υπάρχει η ζωή μετά τον θάνατο και αναμένουμε την ανάσταση των νεκρών, να κάνουμε δεήσεις και προσευχές για την ανάπαυση των κεκοιμημένων μας πιστεύοντας ότι η χάρης που δέχονται από τον Κύριο δεν είναι λιγότερη από εκείνη που δεχόμαστε εμείς οι ζώντες, διότι ο Κύριός μας μεταδίδει την χάρη Του και σε εκείνους κατά τρόπο που ο Ίδιος ξέρει.

 Ακόμη θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όταν τελείται η θεία λειτουργία ο ιερέας βγάζει μερίδες (μικρά ψιχουλάκια) για ζώντες και κεκοιμημένους από τα πρόσφορα που φέρνουν οι πιστοί και τα τοποθετεί επάνω στο ιερό δισκάριο μπροστά από τον άγιο Άρτο (δηλαδή το μέρος  εκείνο του προσφόρου που προορίζεται για το σώμα του Χριστού), τις μερίδες της Θεοτόκου και των αγίων, ζητώντας το έλεος του Κυρίου και τις πρεσβείες των αγίων. Έτσι κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας είναι παρούσα όλη η  Εκκλησία ως ένα σώμα γύρω από τον Ιησού Χριστό: η Θεοτόκος, οι άγιοι, ζώντες και κεκοιμημένοι.

 Επιπλέον από τα μνημόσυνα δεν ωφελούνται μόνο οι κεκοιμημένοι αλλά και οι ζώντες. Μέσα από τα μνημόσυνα εκφράζουμε την αγάπη και την φροντίδα μας προς εκείνους, παρηγορούμαστε από την θλίψη μας γνωρίζοντας ότι βρίσκονται ανάμεσά μας κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας και αντλούμε με την χάρη του Θεού δύναμη να ανταπεξέλθουμε στο πένθος μας αλλά και ελπίδα για την αιώνια ζωή.

Πόσα είναι;

 Τα μνημόσυνα είναι βαθιά ριζωμένα μέσα στην παράδοση και πίστη της Εκκλησίας μας. Ήδη από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης αναφέρονται δεήσεις για την ανάπαυση των κεκοιμημένων ενώ από τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, οι πιστοί τελούσαν επιμνημόσυνες δεήσεις και ικεσίες για τους κεκοιμημένους τους οι οποίες καταγράφονται, υπολογίζοντας από την ημέρα του θανάτου, σε τριήμερα, εννιάμερα, σαρανταήμερα και ετήσια.      
 Στους πατέρες της Εκκλησίας μας συναντούμε πληθώρα ερμηνειών για τις συγκεκριμένες ημέρες αλλά οι κυριότερες είναι οι εξής:   

• Τα τριήμερα αναφέρονται στην ανάσταση του Χριστού που τριήμερος ανέστη. Ευχόμαστε για τον κεκοιμημένο να έχει «καλή ανάσταση» δηλαδή, όταν ο Κύριος τον αναστήσει από τους νεκρούς, να έχει καλή ομολογία ενώπιον Του για να του χαρίσει την Βασιλεία των ουρανών.

• Τα εννιάμερα αναφέρονται στα εννιά τάγματα των αγίων αγγέλων. Ευχόμαστε να βρεθεί ανάμεσά τους η ψυχή του κεκοιμημένου και να τον συνοδεύουν στο μεταθανάτιο ταξίδι του φυλάσσοντάς τον από κάθε δαιμονική επιβουλή προκειμένου η ψυχή του να προγεύεται τα κάλλη του παραδείσου.

• Τα σαρανταήμερα αναφέρονται στην ανάληψη του Χριστού στους ουρανούς που κάθισε στα δεξιά του Θεού Πατρός και από εκεί θα έλθει πάλι να κρίνει τον κόσμο. Ευχόμαστε ο Χριστός να αναπαύσει την ψυχή του κεκοιμημένου στους ουρανούς και όταν έλθει η ώρα της κρίσεως να είναι ευσπλαχνικός και ελεήμον απέναντί του.

• Τα ετήσια ως γενέθλια ημέρα στους ουρανούς, διότι από πνευματικής πλευράς αναγεννιόμαστε με την κοίμησή μας σε μία νέα κατάσταση. Στην Εκκλησία μας για ημέρα εορτασμού των αγίων έχουμε την ημέρα της κοιμήσεώς τους κατά την οποία εορτάζουμε την μετάστασή τους στους ουρανούς κοντά στον Θεό από όπου πρεσβεύουν για εμάς εδώ στην γη.

• Επίσης πολλοί χριστιανοί κάνουν τρίμηνα, εξάμηνα και εννιάμηνα κατ’ αναλογία των τριήμερων, εννιάμερων και των σαρανταήμερων. Αυτό φυσικά δεν είναι κακό και δίνει παραπάνω ψυχική ωφέλεια σε εμάς τους ίδιους αλλά και στους κεκοιμημένους μας.

Εκτός από τις παραπάνω ημέρες έχουν καθιερωθεί και τα λεγόμενα Ψυχοσάββατα, ημέρες κατά τις οποίες θυμόμαστε όλους τους κεκοιμημένους και προσευχόμαστε για αυτούς διότι υπήρξαν πολλοί οι οποίοι ήταν που κοιμήθηκαν άγνωστοι ή πένητες (πτωχοί) χωρίς να υπάρχει κάποιος να τους κάνει τα διατεταγμένα μνημόσυνα. Επίσης ως εκκλησία συναντιόμαστε για να τιμήσουμε τους προπάτορές μας και όσους δεν βρίσκονται πλέον εν σώματι ανάμεσά μας, αναπέμποντας δεήσεις και ικεσίες προς τον Θεό για την ανάπαυση της ψυχής τους.

 Τα καθιερωμένα Ψυχοσάββατα από την Εκκλησία μας είναι δύο. Το ένα είναι το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το δεύτερο είναι εκείνο που τελείται το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.

• Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει θεσπιστεί γιατί την επόμενη ημέρα στην θεία λειτουργία διαβάζεται η περικοπή του ευαγγελίου που αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο θα κρίνει ο Χριστός τους ανθρώπους, όταν θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία, κατά την οποία θα βρεθούμε όλοι μας μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Με τον τρόπο αυτό στοχαζόμαστε ότι ο θάνατος είναι ένα γεγονός που μας αφορά όλους και ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει το έλεος, την συμπάθεια και την μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς μας, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της Επουράνιας Βασιλείας Του.

• Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής ακολουθεί μετά την ανάσταση και την ανάληψη του Χριστού. Σε αυτό αποτυπώνεται όχι μόνο η μνήμη αλλά και η ελπίδα ότι οι αγαπημένοι μας δεν πέθαναν αλλά κοιμούνται, ότι η αγάπη δεν νικήθηκε από τον θάνατο, ότι μπορεί μεν ένα μας κομμάτι να έφυγε μαζί του και να τάφηκε στο χώμα, κι όχι μόνο από όσους γνωρίσαμε αλλά και από όλους όσοι έζησαν πολύ πριν από εμάς, όμως δεν τελείωσε και ούτε χάθηκε οριστικά τίποτα.
• Με την ανάστασή του ο Χριστός μας ανοίγει οδό προς την αιώνια ζωή και θα βρεθούμε ξανά με όλους κοντά στον Θεό των πνευμάτων και πάσης σαρκός και δεν θα είναι αυτή η συνάντηση μόνο εν πνεύματι αλλά και εν σώματι. Ο έσχατος εχθρός θα καταργηθεί και η ύπαρξή μας θα συναντηθεί με το Φως ατενίζοντας την γλυκιά ωραιότητα του προσώπου του Χριστού. Προγευόμαστε αυτή την χαρά με το να είμαστε μέλη του Σώματος κάθε φορά που τελούμε την θεία λειτουργία στην οποία πιστεύουμε και ζούμε το διαρκές παρόν της Βασιλείας του Θεού, της συνάντησης ζώντων και κεκοιμημένων, αγίων και αμαρτωλών. Μόνο που τα δύο αυτά Σάββατα νιώθουμε τους κεκοιμημένους πιο κοντά μας γιατί δεν είμαστε μόνο εμείς που έχουμε να θυμόμαστε αλλά όλο το σώμα του Χριστού και η μνημόνευση των ονομάτων, μακρόσυρτη υπό τον ήχο του «Κύριε ελέησον», μάς υπενθυμίζει ότι η αγάπη δεν είναι μόνο για τους οικείους και τους συγγενείς μας, αλλά για όλους που εν Χριστώ γίνονται οι κατεξοχήν οικείοι και αδελφοί μας.

 Το Σάββατο που εορτάζουμε το θαύμα των κολύβων του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος δεν είναι Ψυχοσάββατο, αλλά τα κόλλυβα που προσφέρουμε είναι για τιμή στον άγιο πρωτίστως.  

Πότε τελούνται;

 Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες τα ιερά μνημόσυνα τελούνταν το εσπέρας διότι κατά την τάξη της Εκκλησίας μας η ημέρα αρχίζει από το απόγευμα. Οι χριστιανοί συγκεντρώνονταν εκεί που ήταν ενταφιασμένοι οι μάρτυρες, όπως οι λεγόμενες κατακόμβες, προκειμένου επάνω στον τάφο του μάρτυρα να τελέσουν την θεία λειτουργία, διότι με το αίμα των μαρτύρων διασώθηκε η πίστη στον Θεό. Εκεί λοιπόν με την τέλεση της θείας λειτουργίας ανέπεμπαν δεήσεις τιμώντας την μνήμη των αγίων και ενθυμούμενοι τις ψυχές των κεκοιμημένων προσέφεραν και τα λεγόμενα κόλλυβα.

 Αργότερα και περίπου μέχρι τα μισά του δέκατου πέμπτου αιώνα τα μνημόσυνα τελούνταν επίσης το απόγευμα στις λεγόμενες «Παννυχίδες», οι οποίες ήταν αρκετά κατανυκτικές ακολουθίες, κυρίως κατά την διάρκεια της μεγάλης τεσσαρακοστής, από τις οποίες έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα κατά τα Ψυχοσάββατα να τελούμε μνημόσυνα στον εσπερινό της παραμονής, δηλαδή το απόγευμα Παρασκευής.          

 Στις μέρες μας έχει επικρατήσει να τελούνται κατά την διάρκεια της θείας λειτουργίας στο τέλος της οποίας «διαβάζονται» και τα κόλλυβα. Ανέκαθεν η τέλεση των μνημοσύνων σχετίζεται με την θεία λειτουργία είτε τελούνταν πριν από αυτή, όπως στις παννυχίδες και τους εσπερινούς, είτε μέσα σε αυτή, όπως συμβαίνει σήμερα. Ο λόγος, όπως αναφέραμε, είναι διότι η θεία λειτουργία δεν τελείται μόνο για τους ζωντανούς αλλά και τους  κεκοιμημένους και αποτελεί το κορυφαίο λατρευτικό γεγονός της Εκκλησίας μας κατά το οποίο ο Ιησούς Χριστός λαμβάνει σάρκα και μοιράζεται στους πιστούς «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον».

 Τέλος προκειμένου να υπολογίσουμε την ημέρα που θα πρέπει να τελέσουμε κάποιο μνημόσυνο θα πρέπει στις ημέρες να συμπεριλάβουμε και αυτή της κοιμήσεως. Πρέπον είναι να τελούνται αυτή την ημέρα εκτός αν συμπίπτει κάποια ημέρα ή περίοδος που δεν τελούνται μνημόσυνα. Καμιά φορά τυχαίνει την ημέρα εκείνη να μην υπάρχει προγραμματισμένη θεία λειτουργία και να μην έχουμε την δυνατότητα να προγραμματίσουμε με τον ιερέα μας μία. Καλό θα ήταν να το τελέσουμε το προηγούμενο Σάββατο. Για τα λεγόμενα τριήμερα μπορούμε, εφόσον δεν υπάρχει η δυνατότητα για θεία λειτουργία, να πάμε στην εκκλησία ένα πιατάκι που θα έχουμε ετοιμάσει με κόλλυβα (φτιαγμένα κανονικά, όχι μόνο βρασμένα), ή αν έχει γίνει η ταφή μπορούμε και στο κοιμητήριο, για να τελέσουμε με τον ιερέα ένα τρισάγιο.

Γιατί Σάββατο είναι η ημέρα που έχει καθιερωθεί για τους κεκοιμημένους μας;

 Μέσα στον εβδομαδιαίο εορταστικό - λειτουργικό κύκλο της Εκκλησίας μας κάθε ημέρα είναι πολύ σοφά αφιερωμένη σε κάτι: Η Δευτέρα είναι αφιερωμένη στους αγίους Αγγέλους, η Τρίτη στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, η Τετάρτη στην Υπεραγία Θεοτόκο και την προδοσία του Ιούδα, η Πέμπτη στους αγίους Αποστόλους και τον άγιο Νικόλαο ενώ η Παρασκευή στα άχραντα πάθη του Κυρίου μας.

 Τα Σάββατα, που προηγούνται της "αναστάσιμης" Κυριακής, εορτάζεται η κάθοδος του Χριστού στον «Άδη» και για τον λόγο αυτό είναι αφιερωμένα στους κεκοιμημένους ενώ την Κυριακή εορτάζεται η ανάσταση του Χριστού, ημέρα χαράς και ελπίδος αφιερωμένη  ΜΟΝΟ στον Κύριο.

Τι είναι τα κόλλυβα;
Κόλλυβα ονομάζεται το βρασμένο σιτάρι μεμειγμένο μαζί με διάφορους ξηρούς καρπούς που προσφέρουμε σε εκείνους που ήταν παρόντες στην θεία λειτουργία και συμμετείχαν στο μνημόσυνο. Η ονομασία τους είναι από την λέξη «κόλλυβος» που σημαίνει τον κόκκο των δημητριακών και έχουν έναν ιδιαίτερο συμβολισμό.

Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης επισημαίνει ότι «το βρασμένο σιτάρι είναι σύμβολο του ανθρωπίνου σώματος, επειδή με αυτό τρέφεται και αυξάνει ο άνθρωπος, γι’ αυτό άλλωστε και ο Κύριος στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον παρομοίασε το θεοϋπόστατο Σώμα Του με το σπυρί του σιταριού λέγοντας ότι “το σπυρί του σιταριού εάν πέφτοντας στη γη δεν πεθάνει, μένει μοναχό του (δεν φυτρώνει για να πολλαπλασιαστεί) αν όμως πεθάνει, φέρει καρπό πολύ”». Ο Κύριος ομιλεί για την ανάστασή Του αλλά και για το πώς θα αναστηθούν οι κεκοιμημένοι κατά την Δευτέρα Παρουσία. Μέσα από αυτό τον συσχετισμό τα κόλλυβα συμβολίζουν την ανάσταση.

Κόλλυβα και για τους αγίους;
Κόλλυβα «διαβάζονται» και κατά την εορτή ενός αγίου, όπως άρτοι, φανουρόπιτές κ.α. Αναφέραμε προηγουμένως, το να προσφέρουμε κόλλυβα είναι μία παράδοση της Εκκλησίας μας από τα αρχαία χρόνια που συνέβαινε κατά τις ημέρες που οι χριστιανοί τιμούσαν έναν άγιο. Η διαφορά που μπορούμε να επισημάνουμε είναι ότι στην εορτή ενός αγίου προσφέρονται «εἰς τιμὴν καὶ μνήμην» του.

Τί άλλο προσφέρουμε;
Εκτός από τα κόλλυβα θα πρέπει επίσης να προσφέρουμε και όλα τα απαραίτητα για την τέλεση της θείας λειτουργίας, η οποία πρόκειται να τελεσθεί για την ανάπαυση της ψυχής του κεκοιμημένου μας. Αυτά είναι: το ιερό το πρόσφορο, ο οίνος (νάμα), τρεις λαμπάδες από μελισσοκέρι, θυμίαμα (λιβάνι) και καρβουνάκια, ενώ για τα καντήλια ελαιόλαδο, φυτιλάκια, και καντηλήθρες. Στο δίπτυχο χαρτάκι που θα τα συνοδεύει, αναγράφονται τα ονόματα και των ζώντων και των κεκοιμημένων, τα οποία και μνημονεύονται. Αυτά είναι που θα πρέπει να προσφέρονται.
Επίσης ορισμένοι προσφέρουν μετά την θεία λειτουργία καφέ και διάφορα κεράσματα σε όλους εκείνους που συμμετείχαν στο μνημόσυνο ως ευγνωμοσύνη για την συμμετοχή τους και προσφορά για την ψυχή του κεκοιμημένου. Αυτό όμως δεν είναι υποχρεωτικό, αφού η ουσία του μνημοσύνου είναι η τέλεση της θείας λειτουργίας κατά την οποία και ψάλλεται.
Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνάμε την ελεημοσύνη. «Αυτά που προσφέρονται με πίστη στον Θεό, φέρνουν πίσω πλούσια την ανταμοιβή, τόσο σε εκείνον που προσφέρει, όσο και σε εκείνον για τον οποίο προσφέρονται» (Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος). «Στη διαθήκη σου βάλε να σε κληρονομήσει μαζί με τα παιδιά σου ο Δεσπότης Χριστός.
Βάλε στο χαρτί το όνομα του κεκοιμημένου, αλλά να μη παραλείπεις και τους πτωχούς». «Ας προσφέρουμε γι’ αυτούς που έφυγαν ελεημοσύνες, διότι πραγματικά αυτές είναι που τους εξασφαλίζουν μεγάλη βελτίωση αλλά και (ψυχική) ωφέλεια» (Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος). «Όπως ανακουφίζουμε τους φυλακισμένους με αναψυκτικά κ.τ.λ. που τους πηγαίνουμε, έτσι τους νεκρούς τους ανακουφίζουμε με προσευχές και ελεημοσύνες για την ψυχή τους» (Γέροντας Παΐσιος). Η ελεημοσύνη λοιπόν, όπως λένε οι πατέρες της Εκκλησίας μας, έχει μεγάλη αξία για τους κεκοιμημένους.

Λάθη και παρανοήσεις
Αλλά δυστυχώς υπάρχουν πολλές φορές λάθη και παρανοήσεις που κάνουν οι άνθρωποι κατά την τέλεση των μνημοσύνων. Όπως:
• Να τελούμε μνημόσυνα τις Κυριακές και άλλες ημέρες που δεν τελούνται όπως: Από το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι την Κυριακή του Θωμά. Την περίοδο του αγίου δωδεκαημέρου (24 Δεκ. μέχρι 07 Ιαν.). Τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, όπως της Υπαπαντής, του Ευαγγελισμού κ.α.
• Αντί κολλύβων να προσφέρουμε κουλουράκια και άλλα γλυκίσματα.
• Αντί να κάνουμε σεμνά και ταπεινά φιλανθρωπία, να διαφημιζόμαστε μέσα από δωρεές σε ιδρύματα και σωματεία χωρίς ίχνος ταπείνωσης.
• Να μεταλαμβάνουμε απροετοίμαστοι για την ψυχή του κεκοιμημένου. Η θεία μετάληψη αφορά στην ψυχή μας και μόνο και θα πρέπει να είμαστε πάντα καταλλήλως προετοιμασμένοι.
• Να πετάμε τα χρήματά μας σε κακόγουστους και ογκώδεις στολισμούς νομίζοντας ότι τιμούμε τον κεκοιμημένο μας. Προτιμότερη είναι η ελεημοσύνη.
• Να αγοράζουμε έτοιμα πρόσφορα και κόλλυβα από φούρνους και ζαχαροπλαστεία. Τα πιο «κακο – φτιαγμένα» πρόσφορα και κόλλυβα από εμάς που τα κάναμε προσεκτικά και με προσευχή είναι καλύτερα από τα πιο «καλο – φτιαγμένα» έτοιμα.
• Να σπάμε πιατάκια, να βάζουμε ποτήρια με νερό για να «ξεδιψά» η ψυχή (και άλλα ειδωλολατρικά έθιμα) και να ζητούμε από τον ιερέα να μας κάνει τρισάγιο στο σπίτι που «έφυγε» ο κεκοιμημένος μας, ενώ τον έχει πάρει το γραφείο κηδειών, για να «ξορκίσουμε το κακό».
• Να προσφέρουμε στα τριήμερα σιτάρι μόνο βρασμένο, αντί για κόλλυβο με όλα τα υλικά που πρέπει να έχουν και να το σκορπούν το μνήμα.
• Να μην τελούν θεία λειτουργία στα μνημόσυνα αλλά να κάνουν μόνον ένα τρισάγιο.
• Πολλοί σκέφτονται ότι μόνο οι ελεημοσύνες και οι αγαθοεργίες αρκούν, ενώ τα υπόλοιπα είναι περιττά. Λάθος μέγα διότι η προσευχή και η θεία χάρις δεν αντικαθίστανται από καλές πράξεις, αλλά πηγάζει από την λατρεία μας στον Θεό και μέσα από την σχέση που δημιουργούμε μαζί Του.
• Να επαναπαυόμαστε μόνο στα μνημόσυνα και τις υπόλοιπες ημέρες να ξεχνούμε την μνημόνευση των κεκοιμημένων ή να αποφεύγουμε τα κοιμητήρια για «ψυχολογικούς» λόγους, ξεχνώντας την πνευματική ωφέλεια που μπορούμε να αποκομίσουμε από αυτά.

«Το καλό δεν είναι καλό, όταν δεν γίνεται καλώς.
Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.